Mavi: Ağır zeybek bölgesi ve kırık zeybek bölgesi, turuncu: kaşıklı zeybek bölgesi, mor: teke(kıvrak) zeybek bölgesi

Zeybek, Batı Anadolu yöresinin belirli bir halk oyunu.

Zeybek oyunları, toplu olarak oynandığı zaman oyuncuların birbirlerine tutunmadan oynadıkları salma oyunlardır.Tek kişi tarafından ya da birkaç dansçının çember şeklinde dizilmesiyle(karşılıklı oynanan örnekleri de vardır) oynanır.Kural olarak 9 zamanlı ve aksak ritimli oyunlardır.

 Zeybek(efe), halkı koruyan cesur bir adamı temsil eder. Zeybek oynayan dansçı, kollarını omuz hizasında, elleri başıyla aynı hizada olacak şekilde iki yana doğru açar ve bazı oyunlarda kollarını dirseklerden hafifçe kırar. Büyük adımlar atarak ağır ağır hareket eder. Ara sıra yere doğru eğilip bir dizin yere dokundurulması, bu dansın belirgin hareketlerindendir. Zeybek oyunları bölgesel olarak 3 bölgeye ayrılır.

1-Ağır zeybek bölgesi

2-Kaşıklı zeybek bölgesi

3-Kıvrak,(teke ) zeybek bölgesi

Türkiye'nin batı bölgelerinde zeybek oyunlarına rastlanır.

Ağır zeybek, ağır ağdalı yavaş ritmli ayak ve kol figürlerinin ön plana çıktığı halk oyun türüne verilen genel isim. Türkiye'de kıyı ege boyunca rastlanan bir oyun çeşididir. Tek kişi tarafından ya da birkaç oyuncunun çember şeklinde dizilmesiyle oynanır.  Bu tarz zeybekler İzmir, Aydın, Manisa taraflarında görülen zeybek türleridir. Buna Muğla'nın kuzey tarafları, Denizli'nin batı tarafları, Balıkesir'in Ege sahilleri ile Çanakkale'de eklenebilir.

9/2'lik ve 9/4’lük ölçülü ağır oyunlardır. Özellikle Aydın'da çok yaygındır. Başlangıç bölümünde çoğu kez "Gezinme havası" denilen, çalınacak zeybek ezgisinin makamında seyir gösteren ve Türk Halk Müziği'nde Ayak denilen serbest giriş bölümünün ardından ana ezgi çalınır. oyun bu ölçülü ezginin eşliğinde oynanır.

Ağır zeybekler kendi içerisinde metronom olarak şu şekilde genişletebilir.

A) Çok Ağır Zeybekler: Erkek oyunları 1/4'iük - 30 - 35 ölçü

B ) Ağır Zeybekler: Erkek oyunları 1/4'lük ~ 45 - 60 ölçü

Ağır zeybek bölgesinin yöreleri

Yedi yöreden oluşmaktadır.

Aydın Yöresi

Muğla Yöresi

İzmir  Yöresi

Manisa Yöresi

Denizli Yöresi

Balıkesir Yöresi

Çanakkale Yöresi

Kaşıklı zeybek

9/4’lük ve 9/8lik ölçülü kaşıkla oynanan zeybek formunda oyunlardır. Kaşıklı zeybekleri kendi içinde şu şekilde genişletebiliriz,                                   

A)    Ağır Kaşıklı Zeybekler: Erkek ve Kadın oyunları 9/4'lük = 85-105 ölçü

B)    Hızlı Kaşıklı Zeybekler. Erkek ve Kadın oyunları 9/8'iik ~ 185-230 ölçü

Kütahya, Uşak ve Afyon daha çok kaşıklı zeybek etkisindedir. Yine Balıkesir'in doğu kısımları ile Bursa, Eskişehir, Bilecik, Ankara taraflarında oynanan oyunlar da kaşıklı zeybek kategorisine girer. Kaşıklı zeybek oyun karakteri Sinop'a kadar uzanan Batı Karadeniz bölümünü de içine alır.

Teke (Kıvrak) zeybek

9/8’lik ve 9/16’lık ölçülü yürük(hızlı)oyunlardır. Yürük Zeybekleri kendi içinde şu şekilde genişletebiliriz.

A ) Kıvrak Zeybekler: Kadın ve Erkek oyunları9/8'iik ~ 185-230 ölçü
B) Çok Kıvrak Zeybekler: Kadın ve Erkek oyunları9/16'lık = 40-50 ölçü.

Burdur, Isparta, Antalya ile Muğla ve Denizli'nin güney kısımları teke zeybekleri içine girer ve kıvrak ezgileri vardır.

Kaynak : Hüseyin Armutoğlu  Çanakkale Halkeğitim Merkezi Halkoyunları Usta Öğreticisi