|
Bingöl, halk oyunlari bakimindan halay yöresinde yer almaktadir. Danslarının bazıları türkülü olan bu Doğu Anadolu kenti dansında hareketler temsili ve taklitlidir. Yörenin en karakteristik dansı ‘KARTAL’ da avını yemekte olan bir kartalın,diger kartalların saldırsına karşı mücadelesi sergilenir. Dansların ritmi canlı,hareketleri serttir. Oyunlar genellikle erkekler tarafindan ve davul-zurna esliginde oynanir. Kadinlar da kendilerine özgü oyunlari kendi toplantilarinda oynarlar. Bölgedeki oyunlarin çogu türkülüdür.
OYUN ÇEŞİTLERİ:
El çırpma (çapukay), Govent (Bingöl Halayi), Meyrom, Horani, Kartal, Çaçan (Karayılan), Delilo
Delilo: Erkek, kız karışık oynanır. Oyuncular serçe parmaklarından tutuşarak dizilirler. Davul zurna eşliğinde sağ ayakla oyuna oyuna başlarlar. Daire şeklinde halkalar çizerek oyunu sürdürürler. Oyun türküyle oynanmaktadır.
Kartal: Oyun kahramanlığı ve cesareti yansıtır.Dağlarda sert kayalar başında uçan kartalları andırır oyuncular.Ağızda bir koyun postu olan oyuncu, oyun sahasına müzik eşliğinde girer. Çeşitli kartal hareketleri yaparken diğer oyuncular ellerinde mendillerle kollarını kanat gibi çırparak leşin etrafında daire yaparlar. Oyuncular sıra ile leşe yaklaşırken ilk gelen oyuncu uzaklaşır,bütün oyuncular toplandığı zaman oda leşe yaklaşır. Hep birlikte aniden leşi havaya kaldırarak oyunu bitirirler.
Gövend (Halay) : Eşler kollarını birbirine geçirir. Oyunda daha ziyade ayak hareketleri yapılır.Vücut tam olarak titreşir. Hareketli ve heyecanlı bir oyundur.
Oyunlara eşlik eden müzik aletleri şunlardır:
Davul, Zurna
BİNGÖL YÖRESİ KIYAFETLERİ
KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
Başlık (Fini): Tenekeden yapılmış kofi denen çember takılır.Arka ve kenarlardan püsküllüdür.Arka püsküller kalçaya, yan püsküller zülüfe kadar sarkar.Fininin ön kısmına peneslerle (pul) süslenmiş tülbent (ipek ve benzeri) takılır.
Tasma: Altın (yuvarlak) tipli takılar,beyaz-mavi inci boncuklarla dizi halinde gerdana takılır.
Leçek (Dölbent): Beyaz dölbent olup,etrafi boncuk veya penes (pul) denilen süslerle süslenir, başa takılır.
SIRTA GİYİLENLER
Atlet (İç Gömleği): Beyaz, ipeksi, kaygan tipli ince kumaştan dikilir.Gecelik tipli "U" yaka ve tek düğmedir.
İç Donu: Kısa kilot tipli dondur.
Fistan (Entari): Simli,kırmızı yün veya ipekli kumaştan yapılır.Belden büzgülü etekler yandan yırtmaçlıdır. Ayak topuklanna kadar uzanır.Kol ile omuzun birleştiği yer büzgülüdür. Entarinin göğüs kısmı siyah şerit (kaytan)lerle süslüdür.
Yelek: Has dökümlü ipekten yelek tipli, yandan yırtmaçlı ve göğüs "U" yakadır. Fistanın üzerine giyilir. Rengi kırmızı olup, işlemelidir. Önü düğmelidir.
Kuşak: Şal ve ipekten ince dokunur.Rengi ise beyazdır.
Şalvar: Has ince ipekten dokumalı,dökümlü, uzun ve genişçe dikilmiş olup, fistan altında giyilir.Genelde yelek renginde olur.
AYAĞA GİYİLENLER
Çorap: Mahalli motiflerle süslenmiş ve elle örülmüş yün (ince) örme ile dokunan çoraplar giyilir.
Ayakkabı: Beyaz renkli,çarık tipli,yüksek yumurta,topuk sivri burun, deriden yapılmış olup, poçiklidir (kuyruklu)
TAKILAR
Takı: Altın veya gümüşten lira biçiminde takılar göğüse takılır.
Bilezik: Gümüş veya altın renkli bilezikler takılır.
AKSESUAR
Kemer: Halkalarla birbirine bağlı altın renkli veya gümüş kemer bele bağlanır.
Mendil: Yelek renginde olup, ipekten yapılır.2 ayrı renkte mendil kullanılır.
ERKEK GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
 Papak (Küllah): Yün veya tiftikten el örgüsü ile örülmüştür.Rengi kahve rengine benzerdir.Açıldığı zaman yüz kısmı açık, omuzlara kadar inen bir başlıktır.
SIRTA GİYİLENLER
İç Gömlek: Beyaz patiskadan kaygan tipli (ipeğimsi) kumaştan bisiklet yaka olup, tek düğmeli olarak dikilir.
İç Donu: Beyaz patiskadan kaygan tipli (ipeğimsi) kumaştan uzun şalvar tipli, bileklerinden düğmeli, belden uçkurlu olarak dikilir.
Gömlek: Kutnu kumaştandır. Dokuması ipeğe benzer, hakim yaka ve kollar uzun kol olup manşetlidir. Kırmızı veya sarı-kımızı karışık renkli oluşu tercih edilir.Düğmeler uyumlu renkten olmalıdır.
Yelek: Siyah ve simli kumaştan dikilir,yakası U şeklindedir.6 düğme ve 2 ceplidir. Düğmenin birine köstek takılarak saat cebe konur.
Şalvar: Lacivert, dökümlü sal kumaştan ince dokunanı tercih edilir. Geniş ve kemer kısmı uçkur ile bağlanır. Paçaları dar, ağı diz altına kadar uzanır.
Kuşak: Şal ve ipekten dokunmuştur. Şal dokuma kalın olup, ipek ince dokumadır. Renk ise beyazdır. Kuşaklar üçgen şeklinde, üçgeni sola gelecek şekilde bağlanır. Püsküllerin sarkmasına özen gösterilir.
 AYAĞA GİYİLENLER
Çorap: Siyah-Beyaz karışık renkli tiftik veya yün örme olup, ince dokuma ile dokunan çoraplar giyilir.
Ayakkabı: Beyaz renkli, çank tipli, yüksek yumurta topuk, sivri burun, deriden yapılmış olup, poçiklidir (kuyruklu)
AKSESUARLAR
Mendil: Gömlek renginden olup, ipekten yapılıdır.2 ayrı renkte (beyaz-kırmızı ipek) mendil kullanılır.
Köstek: Gümüş zincir ve cep saatina takılır, yeleğin cebine sarkıtılarak konulur.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ahmet Şenol MEB Türk Halk Oyunları Giysileri -1999 Ankara
|
