Silifke, Kaşık Oyunları bölgesi içinde
bulunmaktadır.Silifke'nin hemen hemen bütün oyunları kaşıkla oynanmaktadır.
Halk oyunları üzerinde, otuz kırk sene önce ilk araştırmalar yapıldıgında
karşılıklı iki sıra halinde oynanan karşılamalar yoktu. Son zamanlarda
karşılıklı iki sıra haline dönüşmüş karşılamalara da rastlanmaktadır.
Anadolu’nun Akdenize açılan kesimlerinde oynanan danslarda
Anadolu insanının günlük yaşamı çeşitli safhalarıyla anlatılmaktadır.
Danslar hareketli,canlı ve neşelidir. Oyunların çogu Davul ve Klarnet eşliginde sürdürülmektedir. Ritim sazı olarak Koltuk davulu, Şişe ve Fincan kullanıldıgı da rastlanmıştır. Oyunlar Türkiye'nin Akdeniz kıyılarına aittir.
Kız ve erkekler karışık oynanır. Oyuncuların her iki elinde kaşık vardır.
Bir elde iki kaşık bulunur. Kaşıklar ritm vermek içinde kullanılır.
Oyunlara eşlik
eden müzik aletleri şunlardır: Davul, Klarnet Şişe Keman Bağlama Kaşık
Dansların
Teknik Özellikleri:
Çaya vardım zeybeği (türkülü, kadın
erkek karışık), Eski Mengi (dinsel dans, kadın-erkek karışık), Keklik
(türkülü-erkek, tek, toplu), Keklik mengisi (dinsel, karışık, türkülü),
Kıbrıs zeybeği ( erkek, tek, toplu), Köroğlu (erkek, tek, toplu, türkülü,
bıçaklı), portakal zeybeği (tek, toplu, zeybek, türkülü), Silifkenin yoğurdu
(karışık, türkülü, toplu), Silifke Zeybeği ( türkülü, erkek, tek), Tımbıllı
(türkülü, karışık, toplu), Yayla yolları (türkülü, karışık), yeni mengi
(dinsel, kadın erkek karma)
OYUN ÇEŞİTLERİ:
Çaya Vardım Zeybeği, Keklik, Kıbrıs
Zeybeği, Portakal zeybeği, Silifke'nin yoğurdu, Silifke zeybeği, Tek Zeybek, Tımbıllı, Yayla yolları, Gerali, Her yanı elmas, Zeytin dalları, Silifke'nin
koşması, Türkmen kızı, Mandilli, Şerif hanım, Köroğlu, Kerem. Ayrıca, dinsel
içerikli olarak, Tahtacı Türkmenler arasında yapılan Eski mengi, Yeni mengi,
Keklik mengisi akla gelen danslardır.
Keklik: Keklik dansının anlamı
ile ilgili olarak, üç değişik varyant bulunmaktadır.Kekliğin sekişi, kanat
çırpışı, ötüşü, gerdan kırışı, zıplayışı anlatılır. Kekliğin
taklididir.Keklik, insan olur, bir çalının dibinden çıkar. Kaşıklar kanat
olur, ayaklar seker. Bir av doğa oyunudur. Avcıdan kaçan kekliğin taklididir.
Kıbrıs Zeybeği: Coğrafi, ekonomik ve iktisadi koşullarla bağlantılı
olarak, Kıbrıs'ta bilinen bu dans Silifke'ye taşınmış ve sevilmiştir. Çok
hareketli bir zeybektir.
Portakal Zeybeği: Silifke narenciye bölgesi olduğundan, portakal
oyunlara ilham kaynağı olmuştur. Portakal toplanırken, karşılıklı türküler
söylenir ve portakalın toplanması, yere düşüp yuvarlanmasın anlatılır.
Silifkenin Yoğurdu: Bu dans eski bir türkmen-yörük dansıdır. Kadın
erkek, karşılık oynar. Silifke ekonomisinde hayvancılığın yeri önemlidir.
Oyunun başından sonuna dek, yoğurdun üretimini gözlemek olasıdır.
Yayla Yolları: Kışın bitimi ilkbaharın gelişiyle sahilin sıcağından,
rutubetinden kaçıp yaylaya-serinliğe kuru havaya çıkan Türkmenleri anlatır. Toroslarda yaşayan Türkmenlerin Ortaasya kökenli danslarından biridir.
Obaların, göç alemlerini anlatır. Ali Rıza Yalman'ın Cenupta Türkmen
Oymakları isimli kitabında, özellikle bir yaylaya göç hazırlığının nasıl
yapıldığı ayrıntılı bir biçimde kayıtlara geçirilmiştir.
Türkmen Kızı: Eski Türklerin kıtlıktan bolluğa kavuşma törenlerini
canlandıran bir oyundur. Türkmen kızlarını günlük yaşamı burada gözlenir.
Sallama: Yaylaya çıkan gençlerin gül bahçelerinde birlikte eğlenmelirini aylatır. Daire şeklinde oynanır.
SİLİFKE YÖRESİ KIYAFETLERİ
KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
Fes-Kep:
Bordo kadifeden
(erkek cepkeni renginde) 7-10 cm eninde giyilecek başın
durumuna göre tepelikli olarak dikilir. Ön kısmına en alttan başlanarak
çoktan aza
doğru altınlar dikilir. Altın sayısı ailenin ekonomik durumuna bağlıdır.
Nazar değmemesi için en alt sıranın ortasına gök boncuk dikilir. Arkasına
saç bağı olarak yünden örülmüş
belikler kızın saçının uzunluk durumuna göre eklenir. Genç kızlar,
kızlığındaki keplerinde
bulunan altınları koca evine götürür.
Çalma-Yazma-Örtü: Kare şeklinde olup,
kenarlarından 5 cm içerden çeşitli motiflerle
süslüdür. Kenarlan ise boncuk veya oyalarla işlidir. Her renkte
olabilir.Bağlanış şekilleri
farklıdır. Bekarlar atkılı,kadınlar ise düz olarak bağlar. Alın kısmına ise
yazmanın
kaymaması için kırmızıı alınlık bağlanır.
SIRTA
GİYİLENLER
Göynek: Gömlek genelde
beyaz renkli olduğu gibi, çeşitli renkteki basmalardan
hakim yaka olarak
dikilir. Kol uçlan 5 cm kadar arkasından lastikle büzülür. Kol uçlanına
altın dikilir.
Kadınların
şalvarın üstüne ve mecidiyeli üç eteğin içerisine giydikleri göynek genellikle
açık renklidir (beyaz, bej, krem). Basma veya pazenden yapılır. Göyneğin
yakası
fırfırlıdır ve arkadan boyundan iki düğme ile kapatılmaktadır.
Göynek-Gömlek: Genelde beyaz renkli
olduğu gibi, çeşitli renkteki basmalardanda
hakim yaka olarak dikilir.Kol uçlarının 5 cm kadar arkasından lastikle
büzülür. Kol uçlanna aile durumuna göre altın dikilir.
Üçetek:
Zincirli
kutnudan yapılır.Üç parçadan oluşur. Kanatlar kalça hizasından
yırtmaçlıdır. Uzunluğu diz hizasındadır. Kollar dirsek hizasından kol ucuna
kadar yırtmaçlıdır. Önden
iki veya üç düğmelidir. Yakası (V) şeklindedir. Düğmeler ilikle değil biriple
iliklenir.
Öncek-Önlük:
Lacivert (gök) bezden yapılır. Uç kısmı farfaralı olup, diz boyu
hizasındadır.Bel kısmı ince uzun kemerli (uçkurlu) olur. Uçkurlar arkadan
birbirine bağlanır.
Önceğin kemer kısmına gelen bölümü büzgülüdür. Kullanılış amacı iş yaparken
elbisenin
kirlenmemesidir. Üzerine çeşitli motiflerle süslü olarak kullananlarda
vardır.
Şalvar:
Ekonomik duruma gore basma veya ipek, düşez satenden yapılır. Boru paçalı
arası yukarda olur. Paça uçlan lastiklidir. Paçalar ediğin içine konulur.
Kuşak:
Koza
ipeğinin ibrişimleri çeşitli renklere boyanarak 25 cm eninde 1.5-2 m
uzunluğunda özel el tezgahlannda dokunur.Başlama ve bitiş bölümleri dokunan
kısmın sökülmemesi için tokalanır.Öncek bağının üzerinden kızlarda düğümler
sola, kadınlarda saga gelecek şekilde bağlanır. Bağlamada kuşak uçlan diz hizasına gelecek
şekilde ilmekli
düğüm atılır.
Kolsuz
Aba: Yörede
kadınlar mecidiyeli üç eteğin üzerine sırma işli dar ve kollu ya da kolsuz
aba giyerler. Bu abalar genellikle kıl dokumadan yapılır. Siyah, koyu kırmızıi,
kahverengi olanları vardır.
Belcek
(Kolon):
Trablus kuşağının üzerine yörede belcek denilen kolon bağlanır.Belceğin
püsküllü kısmı arkadan sarkıktır. Değişik motiflerde olduğu görülmektedir.
Üzerinde çeşitli süsler vardır.
Mecidiyeli Üç Etek:
Yörede şalvarın ve içliğin hemen üstüne giyilen entariye denir. Mecidiyeli
üç eteğin üzerine, bele trablus kuşağı ve belın alt kısmına ise, öncek gelmektedir.
Mecidiyeli üç etek kutnu kumaşından yapılır ve renklidir.
AYAĞA GİYİLENLER
Edik-Çizme:
Yapıldığı rengin durumuna gore isim alır (güledik-yorak edik). Koyun ve keçi
derileri kireç kaynağına yatırılıp kıl ve yünden temizlendikten sonra, kelik
kısmı
ve ayak kısmı kalıba göre kesilerek, tıg, iğne, ip ile dikilip, alta gelecek
gön ile birleştirilir.
Uç kısmı geriye doğru çevrilerek (edik burnunun eskimemesi için) dikilir.
Ediğin topuk kısmına bir iki cm yüksekliğinde topuk çakılır.
Çorap:
Ediğin
içine yünden örülme motifler bulunan çorap giyilmektedir. Çorap
yün
dokumadır.
TAKILAR
Gerdanlık:
Kadınların boğazlarına, altın diziden oluşan gerdanlık takılır.
Bilezik:
Altından sıralı bilezik takılır.
AKSESUAR
Kaşık
(Oyunaracı):
Dişbudak veya şimşir ağacından yapılır.Oyun aracı olarak
verniksiz, çomça kısmının arkasına gelen (parmaklara giren) bölümü parmağı
acıtmaması
için yuvarlak olanı tercih edilir.
ERKEK GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
Başlık
(Dolak): Beyaz
yün iplikten el tezgahında dokunmuştur.Baş kısmı külah
şeklindedir.Sapları bir metre kadar uzun olur. Hava durumuna göre sapları
ile yüz ve kulaklar
sarılır.
SIRTA
GİYİLENLER
Mecidiye Gömlek: İçlerine
mecidiye gömlek denilen ve kadınların mecidiyeli üç
eteği
ile aynı kumaştan olan, fakat astarsız olarak dikilen bir gömlek giyerler.
Mecidiyeli
gömlek yakasızdır. Önden düğmeli ve uzun kolludur.
Gömlek (Zıbın):
Çiçekli kutnudan hakim yaka olarak dikilir.
Cepken: Ana
kumaş bordo kırmızı kadifedir. Mavi-lacivert zeminli kadife üzerine,
sim
sırmadan Türk motifleri işlenir.Motifler çevresinden kesilerek,ana cepken
üzerine
simetrik olarak monte edilir. Motifler, giyecek kişinin ekonomik durumuna gore çeşitli şekilde
işlenir.
Şalvar:
Kirmende eğrilip yün haline getirilen kahverengi ve siyah yünden yapılır.El
tezgahlarında dokunan kumaşa depme adı verilir.Arası diz hizasından
yukardadır.Paçalar dar olup, düğmelidir.Cep ağızlarının çevresine çeşitli
renkteki iplerle Türk motifleri
simetrik olarak işlenir. Malak kısmı bol olup, uçkur geçirilir.
Kuşak:
Koza
ipeğinin ibrişimleri çeşitli renklere boyanarak 25 cm eninde 1,5-2
metre
kadar uzunluğunda özel el tezgahında dokunur. Başlama ve bitiş noktalarının
dokunmayan
kısmı ile dokunan kısmın sökülmemesi için tokalar yapılır. Şalvarın uçkurluğu
ile gömleğin birleştiği yere sıkıca sarılır.
AYAĞA
GİYİLENLER
Çorap:
Beyaz
yün ipinden örgü mili ile örülür. Kelikleri uzun olup şalvarın üzerine
çıkarılır. Çeşitli renkteki iplerden yapılı tokalı iplerle (çorap bağı en üst
kısımdan çorabın
aşağı inmemesi için bağlanır.Yan tarafları çeşitli Türk motifleri ile
süslenir. Kızlar yavuklularına ördüğü çoraba işlediği motifi kendi önceğine
işleyerek, başkalarının kendisine
gönül koymasına mani olur.
Yemeni:
Yapıldığı
renge göre isim alır (gülyemeni-kırmızı, kara yemeni-siyah yorak
yemeni). Koyun ve keçi derileri kireç kaymağına yatırılarak, yün ve
kıllardan temizlenir. Deri
ayak kalıbına göre kesilip, alta gelecek kösele ile, tıg, iğne, iplik
vasıtası ile
birleştirilerek yapılır. Bunun uç kısmı geriye doğru çevrilerek dikilir. Bu
durum yemeninin
çabuk eskimemesi için yapılır. Arkası topuğu iyi tutması için kulaklıdır.
Topuk kısmına
1-2 cm kalınlığında topuk çakılır.
AKSESUAR
Kaşık:
Oyun
aracı-şimşir veya dişbudak ağacından özel olarak yapılır. Aynı kaşık
demir kaşıklar
kullanılmadan önce yemek işinde kullanılırdı.